Thà nhạt như nước của quân tử, chứ đừng nồng như rượu của tiểu nhân

Người xưa nói rằng: “Sự kết giao của người quân tử thì nhạt như nước lã, sự kết giao của kẻ tiểu nhân thì ngọt nồng như rượu ngon mới cất. Nhưng cái nhạt của người quân tử sẽ dẫn đến thân tình, còn cái ngọt nồng vồ vập của kẻ tiểu nhân sẽ dẫn đến tuyệt giao. Hội tụ vô cớ thì sẽ ly tan vô cớ”.

• Bạn có là người quân tử không? 8 phẩm chất của người quân tử
• Bậc quân tử như hoa mai đỏ trong tuyết lạnh, như tùng bách xanh tốt quanh năm

Khi khó khăn mới biết ai là bạn

Tiết Nhân Quý là danh tướng thời nhà Đường. Từ nhỏ ông đã chuyên tâm luyện văn luyện võ, nhưng gia cảnh lại vô cùng bần hàn. 

Vào lúc chưa có công danh, vợ chồng Tiết Nhân Quý sống rất cực khổ, cơm không đủ ăn, áo không đủ mặc. May mắn là hai vợ chồng thường xuyên được một người bạn tên là Vương Mậu Sinh giúp đỡ. Tiết Nhân Quý và Vương Mậu Sinh còn kết nghĩa huynh đệ.

Về sau, Tiết Nhân Quý đi theo Đường Thái Tông chinh chiến nhiều năm, lập được rất nhiều chiến công hiển hách; nhờ vậy mà được phong làm Bình Liêu Vương.

Vào ngày Tiết Nhân Quý nhậm chức, văn võ bá quan trong triều đều đến chúc mừng ông và tặng rất nhiều quà. Nhưng Tiết Nhân Quý đều từ chối không nhận của ai, chỉ nhận 2 vò rượu ngon của Vương Mậu Sinh đưa đến.

Khi vị quan chấp sự Khải Phong mở vò rượu ra thì vô cùng kinh ngạc, vì ông phát hiện bên trong 2 vò rượu đó chỉ là nước lã. 

Vị quan nói: “Bẩm Vương gia, người này thật to gan, dám trêu đùa cả Vương gia. Xin Vương gia trừng phạt thật nặng!”.

Tiết Nhân Quý nghe thấy vậy thì không những không tức giận mà còn lệnh cho quan chấp sự mang chén lớn ra; trước mặt mọi người uống ba bát nước mà Vương Mậu Sinh mang tới.

Quân tử kết giao đạm nhạt như nước

Văn võ bá quan thấy vậy thì lấy làm khó hiểu, lúc này Tiết Nhân Quý mới nói: “Lúc trước, khi ta gặp khó khăn, tất cả đều nương nhờ vào sự giúp đỡ của vợ chồng Vương Mậu Sinh. Nếu không có sự giúp đỡ của họ thì sẽ không có vinh hoa phú quý của ta ngày hôm nay. Hiện giờ hậu lễ của các vị ta đều không nhận, lại cố tình nhận lấy nước trong do Vương huynh đưa tới, bởi vì ta biết Vương huynh bần hàn. Tặng ta nước trong cũng là tâm ý tốt của Vương huynh. Đây gọi là quân tử kết giao đạm nhạt như nước”.

Từ đó về sau, mối quan hệ giữa Tiết Nhân Quý và Vương Mậu Sinh càng thêm gắn bó. Giai thoại “Quân tử kết giao đạm nhạt như nước” cũng bắt đầu được lưu truyền về sau.

5 điều khác biệt giữa quân tử và tiểu nhân

1. Lợi ích: Quân tử trọng nghĩa, tiểu nhân trọng lợi

Bậc quân tử xem trọng đạo nghĩa, còn tiểu nhân xem trọng lợi ích trước mắt. Khi gặp vấn đề hoặc khi đối diện với sự lựa chọn thì bậc quân tử lấy đạo nghĩa để đo lường, còn tiểu nhân lại lấy lợi ích để cân nhắc.

2. Ngôn hành: Quân tử hòa mà không đồng, tiểu nhân đồng mà không hòa

Bậc quân tử có thể chấp nhận được những ý kiến trái chiều, đồng thời không che giấu cách nhìn của bản thân, dám đối chiếu ý kiến của mình và người khác. Còn tiểu nhân thì lại thuận gió đẩy thuyền, xem ý kiến của người khác như thế nào rồi thuận theo. Kiểu người này cho dù ý kiến có bất đồng cũng không để lộ ra, chỉ bất bình trong tâm.

3. Truy cầu: Quân tử cầu đức, tiểu nhân cầu tài

Bậc quân tử đạo đức cao thượng, mang trong mình hoài bão lớn. Điều họ suy nghĩ là việc quốc gia đại sự, xã hội thanh bình. Còn tiểu nhân chỉ biết danh lợi trước mắt, điều họ suy nghĩ là được mất cá nhân. Suy nghĩ khác nhau, hành động khác nhau, vì vậy mà kết quả cũng cách nhau hàng ngàn dặm.

4. Nhìn bụng dạ: Quân tử ung dung tự tại, tiểu nhân ủ dột u sầu

Quân tử tấm lòng thản đãng, tâm địa rộng lượng, đối đãi khoan dung với mọi người, sống không thù không oán, ung dung tự tại. Kẻ tiểu nhân tâm địa hẹp hòi, so đo tính toán, trong lòng có điều mờ ám, vì vậy thường xuyên bất an, ủ dột u sầu.

5. Nhân phẩm: Quân tử cầu mình, tiểu nhân cầu người

Quân tử yêu cầu chính mình, tiểu nhân lại yêu cầu người khác. Bậc quân tử cảnh tình chính mình, độc lập, tự cường, tìm chỗ thiếu sót của bản thân để sửa đổi, không ngừng hoàn thiện chính mình. Tiểu nhân gặp chuyện thì đổ trách nhiệm lên người khác, không bao giờ nhìn lại chính mình, vì vậy suốt đời cũng chỉ giậm chân tại chỗ, không tiến lên được.

Tổng hợp