Khám phá Yakhchal: nhà đông lạnh của người cổ đại trong lòng sa mạc

Chúng ta có thể tưởng tượng, việc bảo quản đá lạnh khi không có điện và tủ đông khó khăn như thế nào; nhưng người Ba Tư cổ đại (thuộc Iran ngày nay) với trí tuệ siêu phàm đã sáng chế ra nhà đông lạnh ngay trên vùng sa mạc nóng nhất hành tinh này.

Cấu trúc Yakhchal: “tủ lạnh” tự lưu thông luồng nhiệt, không tốn nhiên liệu

Yakhchal là tên gọi của những cấu trúc làm và lưu trữ đá lạnh thời cổ đại được xây dựng trên sa mạc Iran. Những toà nhà này được cho là xây dựng từ những năm 400 trước Công nguyên.

Nhà Yakhchal có chức năng như một chiếc tủ lạnh, đó là làm mát bay hơi, không cần gia cường lực. Ngôi nhà được tạo thành bằng cấu trúc tròn xoắn ốc, bao gồm tháp hút gió và lỗ thông hơi. 

Có một lỗ thông hơi vừa là cửa ra vào ở phía dưới, không khí vẫn tiếp tục chảy trong phần ngầm của cấu trúc, nơi băng được chuẩn bị và thu thập. Không khí nóng thoát ra ngoài từ các lỗ trên đỉnh đầu.

Cấu trúc là hình nón khổng lồ úp trên mặt đất: phần nổi trên bề mặt là dạng mái vòm và một phần không gian lưu trữ đào sâu xuống lòng đất. Không gian ngầm kết hợp với lớp tường bao chịu nhiệt dày đã cách nhiệt không gian khiến nhiệt độ trong nhà và ngoài trời chênh lệch rất lớn.

Có thể, người Ba Tư cổ đại đã làm và giữ đá lạnh trong những ngày lạnh hơn, họ tích trữ lại với mục đích bảo quản thực phẩm hoặc để chế biến món faloodeh – một món ẩm thực tráng miệng nổi tiếng của người Trung Đông. 

Một số toà nhà Yakhchal được đầu tư xây dựng kiên cố đến mức, dù đã trải qua bão cát trong hàng trăm năm chúng vẫn đứng vững cho đến ngày nay. 

Một trong những Yakhchal vẫn còn tồn tại là ở Kerman, nằm ở thủ phủ của tỉnh Kerman, Iran. Nó cao khoảng 18 mét; là một trong những Yakhchal hiếm hoi còn sót lại. 

Bão sa mạc đã làm xói mòn và sập đổ rất nhiều tòa Yakhchal, đặc biệt là những tòa ở sâu trong sa mạc. Ngoài ra, đá lạnh tồn trữ trong Yakhchals được hình thành ngoài trời và bị nhiễm bụi nên người ta dần không còn sủ dụng chúng.

Yakhchal được bảo tồn phục vụ khách tham quan

 Ngày nay, người Iran đã chuyển sang dùng điện và tủ đông lạnh hiện đại. Những toà nhà Yakhchals được giữ lại như một di sản văn hoá, đánh dấu thời kỳ hoàng kim xa xưa và là nơi đón tiếp khách du lịch tham quan.

Con người vẫn thường đặt ra giả thuyết giữa nếu và thì. Nếu không có điện thì người cổ đại dự trữ thực phẩm bằng cách nào? Toà nhà đông lạnh này chính là câu trả lời. Có lẽ, thời đại nào cũng sản sinh ra những con người có trí tuệ, thậm chí là trí tuệ siêu đẳng. 

Ở mọi hoàn cảnh, con người đều sở hữu những cơ sở vật chất tương ứng đảm bảo cho sự tồn tại và phát triển. Cũng không nhất định người cổ đại sống trong sự thiếu thốn, bí bách như trong trí tưởng tượng của chúng ta ngày nay. Toà nhà Yakhchal này là một minh chứng rất rõ ràng về trí tuệ của người cổ đại.

Theo: Themindcircle.