Người giỏi viết lách có thể dùng ngòi bút như là một thứ vũ khí sắc bén, vừa có thể hại người mà cũng vừa có thể cứu người.
Nội dung chính
Dùng tài viết lách hại người, bị tước hết công danh
Chuyện kể rằng, Vương Sinh là người ở Dương Châu, mồ côi cha từ sớm, gia cảnh bần hàn. Anh làm nghề viết tố trạng để kiếm tiền phụng dưỡng mẹ. Năm 20 tuổi, anh đi thi và vượt qua được kỳ thi sơ khảo; nhưng mùa hè năm đó thì trượt hết mấy kỳ thi trung khảo.
Vào đêm giao thừa, anh nằm mơ thấy có 2 người mặc đồ xanh đến dẫn đi. Họ đi đến một tòa nhà cực kỳ to lớn và tráng lệ. Tại chánh đường là một vị Đế Quân đang ngồi; hai bên có hai vị quan mặc áo hồng, tay cầm bản giấy dài. Đế Quân dùng bút điểm duyệt xong thì cho gọi Vương Sinh vào.
Vương Sinh đi vào điện và quỳ dưới đất, thấy sắc mặt Đế Quân vô cùng nghiêm nghị. Đế Quân quẳng một quyển sách cho anh ta đọc. Vương Sinh thấy trên cuốn sách có ghi tên mình, nói rằng anh sẽ qua được kỳ thi triều đình, còn được làm việc trong viện hàn lâm, làm quan đến tổng đốc. Nhưng vì anh ta viết tố trạng gian lận mà tạo nghiệp, tất cả công danh lợi lộc đã bị tước hết không còn lại gì.
Hồi tâm chuyển ý, sửa chữa lỗi lầm
Đợi cho anh ta đọc xong, Đế Quân đập bàn hỏi: “Đã thấy rõ hết chưa?”. Vương Sinh khấu đầu tạ tội, Đế Quân nói: “Niệm tình ngươi hiếu thuận phụng dưỡng mẹ, nếu lập tức sửa đổi thì còn có thể hoàn trả công danh cho ngươi. Nếu vẫn cứ làm việc ác thì sẽ truy đến tính mệnh của ngươi”. Nói rồi lệnh cho người áo xanh đưa Vương Sinh ra ngoài.
Người áo xanh nói với Vương Sinh: “Việc Đế Quân vừa nói đến chính là về kỳ thi triều đình mùa Thu năm sau. Nếu ngươi biết sửa đổi mà hành thiện thì có thể đỗ đầu bảng. Chớ quên Đế Quân đã khổ tâm giáo huấn!”. Nói xong lấy tay đẩy Vương Sinh một cái và anh ta lập tức tỉnh dậy.
Vương Sinh nhớ lại cảnh trong mộng thì thấy chi tiết rõ ràng. Nghĩ đến việc sửa đổi nhưng lại thấy gia cảnh nghèo khó; không biết làm việc thiện bằng cách nào. Nếu bỏ nghề đao bút tố trạng thì không biết làm gì để sinh nhai. Trầm tư suy nghĩ một đêm thì anh ta giật mình tỉnh ngộ: “Đao bút có thể giết người, nhưng chẳng lẽ không dùng để cứu người được sao? Dùng chính đạo lý này nhưng làm ngược lại, nhất định sẽ được Thần linh chứng giám”.
Đao bút có thể hại người mà cũng có thể cứu người
Từ đó trở đi, mỗi lần có người đến tranh tụng thì anh đều dùng mọi cách khuyên bảo hòa giải. Những ai không có đạo lý mà muốn tranh tụng, anh đều nói lý lẽ rõ ràng để họ từ bỏ ý định đi. Đối với những ai có lý nhưng lại không nói được rõ ràng thì anh mới dùng tài viết lách của mình để viết tố trạng; hơn nữa còn dốc toàn lực để trợ giúp.
Gần một năm sau, anh thi đỗ đầu kỳ thi trung khảo, mỗi tháng được quan phủ hỗ trợ tiền theo định ngạch; vì vậy anh càng nỗ lực hành thiện hơn nữa.
Gần nhà Vương Sinh có một góa phụ trẻ, đang có mang với người chồng mới chết. Họ hàng nhà chồng vu oan cô không trinh tiết; báo quan nói rằng đứa con trong bụng không phải là cốt nhục nhà ấy, làm loạn tông tộc huyết mạch; họ mong quan phủ phán cô ‘đại quy’ (buộc phải trở về nhà mẹ đẻ, không cho kế thừa sản nghiệp). Nhà mẹ đẻ của cô sợ hãi không dám nói câu nào. Cô bị oan ức không làm sao biện bạch; cả ngày cứ khóc lóc và muốn tìm đến cái chết.
Giải oan cho thiếu phụ
Có người hàng xóm biết chuyện liền nói với Vương Sinh. Vương Sinh điều tra cẩn thận và biết thiếu phụ kia thực sự bị oan. Anh đến nhà mẹ cô và viết một tờ tố trạng, nói mẹ cô mang đến tố cáo với quan phủ. Người em trai của thiếu phụ lúc đầu không muốn làm việc này; Vương Sinh dùng đạo nghĩa khích lệ, mấy người họ hết sức cảm động, vì vậy mà đồng ý.
Sau đó, vào ngày đầu tháng, có quan tri huyện đến văn miếu tuyên giảng Thánh dụ; Vương Sinh nhân cơ hội này mang vụ án người góa phụ ra công khai đề xuất. Anh tường thuật lại sự việc với ngôn từ cương trực, lý lẽ phân minh. Tri huyện thấy anh ngôn từ chính trực, chỉ nói vài lời khen rồi để anh về.
Vài hôm sau, khi lên công đường xét hỏi, người nhà chồng đều bị hỏi đến mức không biết ăn nói ra sao; cuối cùng phải thừa nhận là vu cáo. Thiếu phụ được giải oan, vụ án kết thúc. Thiếu phụ và người nhà mẹ để lấy nhiều vàng đáp tạ Vương Sinh nhưng anh đều từ chối không nhận.
Hành thiện cứu người làm Thiên Thượng cảm động
Giao thừa năm đó, Vương Sinh lại nằm mơ thấy hai vị sứ giả áo xanh tới đón anh đi gặp Đế Quân. Đế Quân nói: “Ngươi sửa sai rất nhanh làm ta rất hài lòng. Ta đã trả lại khoa danh cho ngươi. Đáng lẽ ngươi sẽ đỗ kỳ thi năm sau, nhưng vì ngươi đã bảo vệ danh tiết và cuộc sống cho góa phụ và cô nhi, việc thiện lành đã làm cảm động Thiên Thượng; vậy nên năm nay đã có thể đỗ rồi. Ngươi nên tích cực hành thiện tích đức, như vậy thì tiền đồ mới rộng lớn không giới hạn!”. Vương Sinh khấu đầu cảm tạ.
Đế Quân lệnh cho người đưa Vương Sinh trở về. Vừa ra đến ngoài cửa lớn thì gặp 2 người một già một trẻ, họ đang quỳ lạy anh ở bên đường. Vương Sinh không biết họ là ai, thấy họ lạy mình nên cũng lạy ngược lại. Họ quỳ trên mặt đất khấu đầu nói: “Nhờ ơn của ân sư mà hậu nhân của tôi được bảo toàn, kế thừa hương hỏa; còn bảo vệ được điền sản nhà tôi. Cha con chúng tôi xấu hổ không có cách gì báo đáp. Vừa rồi nghe Đế Quân triệu mời Ngài, cho nên chúng tôi đứng ở chỗ này chờ đợi”.
Lúc này Vương Sinh mới hiểu ra, hai người này chính là cha chồng và chồng của người quả phụ; anh bèn dìu cả hai đứng dậy.
Người có tài viết lách phải giữ vững ngòi bút của mình
Ông già chỉ người con trai nói: “Đứa con trai này đã thọ đại ân của Đế Quân. Tôi biết Ngài chưa có con, tôi muốn đi thỉnh cầu Diêm Vương cho nó được làm con của Ngài để báo đáp”. Vương sinh khiêm nhường, tỏ ý cảm tạ rồi chia tay.
Vương Sinh tỉnh lại bèn kể toàn bộ sự việc cho mẫu thân và thê tử. Từ đó về sau lại càng dốc sức hành thiện hơn nữa. Năm ấy anh đỗ giải nguyên (đỗ đầu), được vào viện hàn lâm, làm quan tới đại trung thừa (tuần phủ).
Cũng trong năm ấy, vợ Vương Sinh sinh được một người con trai. Vương Sinh nằm mộng thì thấy đó chính là chồng của người quả phụ kia đầu thai. Người con này về sau cũng đỗ đầu khoa bảng, làm đại quan.
Đao bút có thể hại người mà cũng có thể cứu người, người có tài viết lách thì nhất định phải giữ tâm cho chính, tránh tạo ác nghiệp mà bị quả báo.
Theo Tinh Hoa