Vô số bậc anh hùng, hiền triết, thánh nhân trong thiên hạ, đều thành tựu nhờ sự giáo dục trong gia đình; lưu lại rất nhiều những điển tích dạy con nổi tiếng cho hậu nhân.
Gia Cát Lượng dạy con nuôi chí lớn
Gia Cát Lượng là bậc vĩ nhân, trí tuệ kiệt xuất, trung thần quả cảm, cả đời quên mình vì nước vì dân, là tấm gương cho muôn đời hậu thế. Ông thường dạy con “chí đương tồn cao viễn”, tức là làm người thì nên nuôi chí lớn.
Năm 54 tuổi ông đã viết cuốn “Giới tử thư” nổi tiếng cho con trai 8 tuổi Gia Cát Chiêm. Đây không chỉ là bản tóm tắt kinh nghiệm sống của Gia Cát Lượng, mà còn là bản gia huấn giáo dục vô cùng thâm sâu dành cho con cái:
“Phu quân tử chi hành, tĩnh dĩ tu thân, kiệm dĩ dưỡng đức, phi đạm bạc vô dĩ minh chí, phi ninh tĩnh vô dĩ trí viễn. Phu học tu tĩnh dã, tài tu học dã, phi học vô dĩ quảng tài, phi chí vô dĩ thành học”. Ý nói cái hành của người quân tử là lấy tĩnh lặng để tu thân, lấy cần kiệm để dưỡng đức; không đạm bạc thì chí không sáng, không tĩnh thì không thể nhìn xa trông rộng, không thể thực hiện được những lý tưởng lớn lao. Khi thực hiện lý tưởng cần không ngừng học tập tri thức, chỉ có tĩnh tâm, khắc khổ, mới có được hiểu biết đúng đắn, ý chí không kiên định sẽ không thể thành công.
Gia Cát Lượng đối với con cái gởi gắm nhiều kỳ vọng, rất chú trọng phương diện giáo dục. Vậy nên con cháu của ông đều không màng danh lợi, hết lòng trung quân báo quốc, cống hiến vì quốc gia xã tắc. Đây chính là ý nghĩa và giá trị của “tĩnh” và “trí viễn”.
Điển tích dạy con “tu thân vì vạn dân” của Khấu mẫu
Khấu Chuẩn là người thời Bắc Tống, thuở nhỏ đã mất cha, gia cảnh nghèo khó. Cuộc sống chỉ dựa vào công việc dệt vải của người mẹ cần mẫn mà sống qua ngày.
Khấu mẫu là người chăm chỉ, hiền đức. Dù cuộc sống vất vả khó nhọc, nhưng bà rất chú trọng dạy dỗ con trai. Đêm đêm bà vừa kéo sợi, vừa dạy Khấu Chuẩn đọc sách, đôn đốc ông khổ học thành tài.
Sau này khi vào kinh dự thi, ông đỗ Tiến sĩ. Tin vui truyền tới quê nhà đương lúc Khấu mẫu lâm bệnh nặng. Trước lúc lâm chung bà giao bức tranh do đích thân mình vẽ cho người nhà Lưu Ma, nói rằng:
“Khấu Chuẩn ngày sau nhất định sẽ làm quan lớn. Nếu nó có sai lầm gì, hãy đưa bức họa này cho nó giúp ta”.
Sau này, quả nhiên Khấu Chuẩn làm tới chức Tể tướng, để mừng sinh nhật mình, ông cho mời tới hai gánh hát, chuẩn bị mở tiệc chiêu đãi đồng liêu.
Lưu Ma cho rằng thời cơ đã đến, liền đem bức tranh mà Khấu mẫu lúc trước gửi gắm và trao cho Khấu Chuẩn. Khấu Chuẩn mở ra thì đó là bức tranh “Hàn song khóa tử đồ” (học hành gian khổ bên song cửa sổ), phía trên còn có một bài thơ:
“Cô đăng khóa độc khổ hàm tân,
Vọng nhĩ tu thân vi vạn dân;
Cần kiệm gia phong từ mẫu huấn,
Tha niên phú quý mạc vong bần.”
Dịch nghĩa: Một mình châm đèn đọc sách chịu nhiều khổ cực, ngắm nhìn con tu thân vì vạn dân; cần kiệm giữ nếp nhà theo lời mẹ hiền dạy bảo, sau này giàu sang chớ quên lúc nghèo khó.
Đây rõ ràng là di huấn của mẹ, Khẩu Chuẩn đọc đi đọc lại, bất giác rơi lệ, lập tức cho dừng tiệc sinh nhật.
Từ đó về sau, ông luôn giữ mình trong sạch, cần kiệm liêm khiết, yêu dân như con, công bằng chính trực; trở thành một vị tướng đức hạnh nổi tiếng thời nhà Tống.
Từ Miễn không để lại tài sản, chỉ để lại sự thanh bạch cho con cháu
Từ Miễn là quan Trung thư lệnh thời nhà Lương, cả đời thân ở địa vị cao, nhưng luôn nghiêm khắc giữ mình; hành sự chính trực mà cẩn trọng, tiết kiệm không tham, không gây dựng gia sản.
Bình thường khi nhận được bổng lộc, đa phần đều chia cho người thân bè bạn khốn khó và dân chúng nghèo khổ; bởi vậy mà trong nhà không có tài sản tích trữ. Một số bạn bè và đồ đệ khuyên ông nên tích một chút sản nghiệp cho con cháu. Ông trả lời rằng:
“Người khác lưu lại tài sản cho con cháu, ta lưu lại cho con cháu sự trong sạch. Con cháu nếu có đức thì chúng sẽ có thể gây dựng gia nghiệp, nếu không có đức thì dù ta lưu lại tài sản gì cũng vô dụng”.
Từ Miễn thường dạy con phải coi trọng đạo đức, giữ gìn phẩm hạnh. Ông từng viết thư cho con trai Từ Tung nói:
“Nhà ta nhiều đời thanh liêm, nên cuộc sống thường kham khổ bần hàn. Về việc tích trữ sản nghiệp, trước giờ chưa từng đề cập qua, không chỉ là không kinh doanh mà thôi.
Cổ nhân đã dạy thay vì để lại cho con cháu một giỏ vàng, chi bằng dạy chúng dốc sức học một cuốn kinh thư. Cẩn thận nghiên cứu những lời dạy này, đích thị không phải lời nói suông.
Ta tuy rằng không có tài năng gì, nhưng có tâm nguyện của riêng mình, may thay tuân theo giáo huấn của cổ nhân không dám bỏ cuộc giữa chừng. Gần ba mươi năm, kể từ khi có địa vị cao, vài người học trò và bạn bè đều cố gắng thuyết phục ta thuận theo thời cơ lúc còn đương chức, mua một ít điền viên cho các con, ta đều khước từ. Bởi vì ta cho rằng, chỉ có đem sự thanh bạch truyền lại cho con cháu, mới có thể khiến các con có được thừa hưởng vĩnh viễn”.
Con cháu của Từ Miễn tuân theo lời giáo huấn, sau này đều trở thành những hiền sĩ nổi tiếng.
Đặc điểm của giáo dục gia đình chính là ngôn truyền thân giáo, mưa dầm thấm lâu mà dạy dỗ đứa trẻ. Bởi vì trẻ nhỏ dễ uốn nắn, nên việc giáo dục đạo đức cực kỳ trọng yếu. Đối với những đạo lý mà chúng tạm thời chưa hiểu, có thể dần dần thành thục trong rèn luyện thực tế, chỉ khi có được những chỉ bảo đúng đắn, mới có thể khiến chúng đi đúng đường.
Làm cha mẹ, ai cũng muốn để lại những điều tốt đẹp nhất cho con cái. Thực ra dẫu có để lại bao nhiêu tài vật thì cũng chỉ là vật ngoài thân. Chỉ có trọng đức hướng thiện mới thực sự là vì con mà suy nghĩ, vì tương lai lâu dài cho đứa trẻ; chỉ có thế chúng mới nhận được lợi ích thực sự.
Còn rất nhiều những câu chuyện, điển tích dạy con khác nữa, cho thấy trí tuệ và đạo đức cao thượng của cổ nhân. Các bậc cha mẹ có thể tham chiếu và học hỏi để trang bị cho con cái nền tảng giáo dục tốt và đúng hướng.
Theo Vision Times
.