Âm nhạc cổ đại có lịch sử lâu đời. Nó ẩn chứa quy luật vận hành của Thiên địa, có ngũ âm, đối ứng với ngũ hành, tương ứng với ngũ tạng. Âm nhạc giúp dự đoán tương lai và thịnh suy của một triều đại.
- Nhà vua từ chối nghe thứ âm nhạc lả lướt gây mê loạn tinh thần
- Âm nhạc là bài thuốc có công dụng kỳ diệu
Nghe nhạc có thể dự đoán tương lai và thịnh suy của một triều đại
Trong “Lễ Ký Thông Điển” viết: “Âm nhạc là niềm đam mê của các bậc thánh nhân. Nó có thể làm lòng dân hướng thiện, cảm động sâu sắc tới cả tâm can và thay đổi thói quen sinh hoạt”. Bởi thế, từ xa xưa người ta luôn tin rằng đây là phúc âm của Thần truyền cấp cho nhân loại; có thể nâng cao đạo đức, thiện hóa nhân tâm và trau dồi khí chất. Cũng vì thế mà mỗi triều đại đều rất coi trọng việc giáo hóa âm nhạc.
Thanh âm của các nhạc cụ cổ điển nhẹ nhàng và du dương, hài hòa tự nhiên, có lúc lại trang nghiêm thần thánh. Có lúc khiến người nghe cảm nhận như đang đọc thơ, bước vào cõi tiên cảnh; lại có lúc như bước vào hý kịch. Lại có lúc oai nghiêm như đang ra chiến trận; có khi lại như làn gió xuân thổi nhẹ qua vai.
Cũng bởi thế, không những có thể trị bệnh, âm nhạc cổ điển còn có thể dự đoán tương lai và thịnh suy của một triều đại. Những ghi chép trong lịch sử dưới đây, có lẽ cũng đáng để ta lấy làm tấm gương soi và suy ngẫm về thời đại ngày nay.
Vạn Bảo Thường nghe tiếng nhạc biết đất nước hưng vong
Người xưa chỉ cần nghe tiếng nhạc mà biết được vận mệnh một quốc gia; biết được vua nước đó có yêu thương dân (khi âm Cung bình hoà) hay bạo ngược, hoang dâm (âm Cung hỗn loạn); nghe được lòng dân có oán giận hay cuộc sống của họ có ấm no, hạnh phúc hay không… Nếu âm luật hỗn loạn ở cung nào thì người và việc ứng với âm đó có vấn đề. 5 cung đều loạn là điềm báo trước dấu hiệu vong quốc.
Theo ghi chép, âm nhạc gia thời cổ đại chỉ nghe nhạc có thể dự đoán sự việc sắp xảy ra; lớn hơn có thể biết trước sự hưng vong của quốc gia. Âm nhạc gia thời Tùy dưới đây là một ví dụ.
Vạn Bảo Thường là một người chơi nhạc nổi tiếng triều nhà Tùy, có khả năng thiên bẩm về âm nhạc từ nhỏ. Một lần nọ, ông gặp được Thần tiên điểm hóa, truyền thụ cho Bát âm diễn tấu pháp gần như đã bị thất truyền; còn dạy âm nhạc của các triều đại và sửa chữa những sai sót trong các nhạc khúc. Từ đó ông tinh thông tất cả các thể loại âm nhạc tại nhân gian.
Âm nhạc đẫm lệ bi ai, báo hiệu thiên hạ tương tàn
Theo ghi chép trong “Tùy Thư. Vạn Bảo Thường truyền”: Năm đầu Khai Hoàng thời Tùy Văn Đế hạ lệnh cho Bái Quốc Công Trịnh Dịch hiệu đính nhạc phổ và chế độ lễ nghi âm nhạc trong cung đình. Tùy Văn Đế triệu kiến Vạn Bảo Thường và hỏi ông xem âm nhạc hiệu đính có được không.
Khi đó ông thẳng thắn trả lời: “Đó là thứ âm nhạc vong quốc mất nước. Giai điệu ai oán, phóng túng dâm loạn, không phải là loại cao nhã chính phái”. Văn Đế hạ chiếu để ông sáng tác nhạc khúc mới. Tuy nhiên, người dân lại không thích nghe nhạc khúc tao nhã, an bình đó; những người ngoài nghề không hiểu phần lớn đều bài xích, gièm pha.
Một lần khác sau khi nghe nhạc khúc diễn tấu ở chùa Đại Thường, ông rơi lệ khóc ròng hồi lâu. Khi được hỏi nguyên do, ông đáp: “Nhạc khúc này, thanh nhạc đẫm lệ lại bi ai. Báo hiệu không lâu nữa thiên hạ sẽ tương tàn; có rất nhiều người sẽ bị sát hại”. Khi đó là vào thời hưng thịnh nhất của triều đại nhà Tùy, mọi người nghe lời ông nói thì đều xem thường bỏ qua. Tới những năm cuối thời Tùy Dạng Đế, thiên hạ đại loạn như lời ông dự đoán.
Trữ Vương nghe nhạc dự đoán tương lai loạn thần sẽ tạo phản
Theo “Đường Ngữ Lâm”, cuối triều Đường, khi Đô Đốc Tây Lương phủ dâng lên nhạc khúc mới, Đường Huyền Tông đã thiết yến tiệc mời các vương hầu tới thưởng thức. Sau khi khúc nhạc được diễn tấu, mọi người đều chạy tới chúc mừng, chỉ Trữ vương lặng lẽ không nói gì.
Khi vua hỏi duyên cớ, ông đáp: “Điệu khúc này mặc dù rất tươi đẹp, nhưng thần nghe nói, một khúc nhạc bắt đầu với âm Cung, và kết thúc với âm Thương, ở giữa lại do các âm Giốc, Chuy, Vũ cấu thành, đầu cuối đều muốn phối hợp ứng phó với Cung. Nhạc khúc này, ngay từ đầu đã tách khỏi Cung điệu, ở giữa lại rất ít dùng tới âm Chuy; âm Thương dùng rất lộn xộn và có xu thế tăng lên.
Ngũ âm ứng với ngũ tạng
“Thần nghe nói, trong ngũ âm, âm Cung (nốt Đô) thì ứng với vua, âm Thương (nốt Rê) ứng với quan, âm Giốc (nốt Mi) ứng với dân, âm Chuỷ (nốt Son) ứng với sự việc, âm Vũ (nốt La) ứng với vật. âm Cung không hùng mạnh tức thế lực của quân vương yếu ớt, âm Thương quá cường thịnh tức bề tôi có dấu hiệu tạo phản.
Sự tình biểu hiện trong âm luật, biểu hiện qua các nhạc khúc, sẽ có một ngày ứng nghiệm tới thế sự nhân gian. Thần e rằng có một ngày sẽ xảy ra loạn thần tạo phản, bệ hạ phải lưu lạc tha phương, nên nói những lời tiên đoan này với người”.
Khi đó vua Đường chỉ trầm mặc không nói gì. Quả nhiên sau khi loạn thần An Lộc Sơn tạo phản, vua Đường quả thật phải tháo chạy khỏi Trường An. Lúc này mới chứng thực sự am hiểu nhạc lý tuyệt diệu của Trữ Vương.
Âm nhạc có thể dùng khích lệ binh sĩ
Trong chiến tranh thời cổ đại, người ta dùng trống để thúc quân ra trận. Đứng trước quân địch, binh sĩ có thể cảm thấy sợ hãi, mà sợ hãi là đối ứng với Thận tạng thuộc hành Thuỷ trong ngũ hành, tương ứng với âm Vũ. Trống trận thì lại thuộc về Thổ trong bát âm (8 loại vật liệu tạo ra âm thanh), Thổ khắc Thuỷ (đê ngăn nước), nên có thể áp chế nỗi sợ hãi, khiến họ dũng mãnh tiến về phía trước.
Nhưng khi giành thắng lợi rồi, người ta lại dùng tiếng chiêng để rút quân về; tránh việc quân sĩ trên đà thắng lợi cứ xông về phía trước mà rơi vào thế trận mai phục của đối phương. Vì tiếng chiêng đối ứng với Kim; mà Kim trong ngũ hành đối ứng với mùa thu – mùa thu hoạch; ứng với Phế tạng, chủ quản về cảm xúc bi ai, buồn thương. Vì thế binh sĩ nghe tiếng chiêng sẽ không hăng hái xông lên phía trước nữa; nhờ vậy bảo toàn được lực lượng.
Âm nhạc cổ đại quả thực ẩn chứa Thiên cơ, có thể trị bệnh và giáo hóa nhân loại. Nhìn lại âm nhạc ngày nay cũng có thể biết được thời đại này là như thế nào, đạo đức ra sao. Chỉ có quay về với văn hóa truyền thống, âm nhạc truyền thống, đạo đức hồi thăng, thì nhân loại mới có thể thoát khỏi kiếp nạn.